Nasi klienci przyzwyczajeni są do tego, że nie mówimy „nie da się” nawet wtedy, gdy nakaz zapłaty jest już egzekwowany przez komornika. Do tej pory często w tym kontekście analizowaliśmy okoliczności doręczenia nakazu zapłaty przez sąd i zastanawialiśmy się, czy rzeczywiście nakaz zapłaty został skutecznie doręczony i czy przypadkiem nie można uznać go za nieprawomocny, pomimo upływu nawet wielu lat od jego wydania. Kilka ostatnich orzeczeń TSUE, splatających się w jedną całość, w tym w szczególności ostatni wyrok TSUE z 18 stycznia 2024 roku (C-531/22), pokazują, że kontrola nakazu zapłaty w egzekucji komorniczej powinna zostać jeszcze bardziej rozszerzona. Chodzi o sprawy kredytów frankowych, ale nie tylko o te sprawy.
Co się stanie jak nie zapłacę raty kredytu?
Takie pytanie pewnie stawia sobie wielu kredytobiorców. Scenariusz zwykle jest ten sam. Najpierw bank kieruje wezwania do zapłaty z informacją o możliwości wystąpienia z wnioskiem o restrukturyzacje zobowiązania. Potem Bank wypowiada umowę kredytu i stawia całe zobowiązanie w stan natychmiastowej wymagalności. Całe zobowiązanie, to znaczy niespłacony kapitał kredytu oraz naliczone w minionym okresie kredytowym odsetki. W kolejnym kroku bank występuje do sądu o wydanie nakazu zapłaty. Po uzyskaniu nakazu zapłaty i po jego uprawomocnieniu się, bank występuje do komornika, który wszczyna egzekucję należności zgodnie z nakazem zapłaty. Egzekucja może oczywiście obejmować także licytację nieruchomości.
Ten scenariusz na własnej skórze poznał kredytobiorca frankowicz, który nie uregulował rat dwóch swoich kredytów związanych z walutą CHF. Bank wypowiedział obie umowy i po spełnieniu kolejnych wymogów formalnych uzyskał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym wydany przez sąd elektroniczny (Sąd Rejonowy Lublin Zachód). Kredytobiorca nie odwołał się od wydanych nakazów zapłaty, pozwalając, aby orzeczenia te uprawomocniły się. Bank rozpoczął egzekucję swoich wierzytelności kierując wniosek do komornika. Ta konkretna sprawa prowadzona była z pozwu Getin Noble Bank SA i w jej toku z pytaniami prejudycjalnymi wystąpił Sąd Rejonowy dla Warszawy Śródmieścia w Warszawie. W konsekwencji zadanych pytań TSUE wypowiedział się w formie wyroku wydanego w dniu 18 stycznia 2024 roku (sprawa C-531/22).
Weryfikacja wzorca umownego przed wydaniem nakazu zapłaty.
Komentując to orzeczenie, nie sposób nie rozpocząć od przypomnienia, że od nakazu zapłaty dłużnik, kredytobiorca, chcący ratować się przed licytacją nieruchomości, powinien bezwzględnie skarżyć nakaz składając sprzeciw od nakazu zapłaty. Powinien to zrobić w terminie ustawowym, czyli, zasadniczo, w terminie 14 dni od dnia otrzymania nakazu zapłaty z sądu. Wtedy dłużnik ma pewność, że potencjalnie abuzywne klauzule zawarte w umowie kredytu bankowego (zwłaszcza kredytu związanego z walutami obcymi) zostaną przez sąd zweryfikowane. Tej weryfikacji, bowiem, sąd nie dokonuje wydając nakaz zapłaty. Nie dokonuje, choć, coraz częściej zapadają wyroki, w tym także wydawane przez Trybunał unijny (TSUE), zgodnie z którymi, sąd powinien z urzędu weryfikować klauzule niedozwolone i ich wpływ na związanie umową konsumenta. W szczególności w wyrokach TSUE z 13 września 2018 r., C 176/17 oraz z 18 listopada 2018 r., C-632/17, podkreślono, że obowiązujący w Polsce model postępowania nakazowego nie pozwala konsumentom na skuteczne kwestionowanie nakazów zapłaty i stąd powstaje potrzeba, aby pomimo istniejących norm proceduralnych, sąd orzekający w aktywny sposób doprowadził do rzeczywistej kontroli wzorca umownego na podstawie którego zawarto umowę z konsumentem. Potrzebę tej realnej kontroli abuzywności klauzul umownych TSUE wyprowadza z unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumentów.
Wyrok TSUE 2024
Wyrok TSUE z dnia 18 stycznia 2024 roku jest mocno osadzony w powyżej zarysowanym kontekście. Wyrok ten odpowiada bowiem na dalsze pytania, które musiały się pojawić. Jest bowiem niezwykle istotnym zagadnieniem, to, co zrobić w sprawach, w których uznano nakaz zapłaty za prawomocny oraz rozpoczęto egzekucję komorniczą wynikającej z niego należności w sytuacji wydania nakazu bez uprzedniego zweryfikowania klauzul umownych pod kątem ich ewentualnej abuzywności, oraz wpływu ich zastosowania na ważność całej umowy. Czy w świetle przepisów dyrektywy 93/13 ponownie model polskiego postepowania cywilnego odnoszącego się do egzekucji zasądzonych świadczeń nie powinien zostać skorygowany?
Na te zagadnienia znajdujemy odpowiedź TSUE właśnie w powoływanym orzeczeniu ze stycznia 2024 roku. TSUE wskazał, że sąd krajowy, który prowadzi nadzór nad postępowaniem egzekucyjnym prowadzonym na podstawie prawomocnego orzeczenia, musi z urzędu dokonywać weryfikacji postanowień zawartych w umowie i wyciągnąć konsekwencje z ich ewentualnej nieuczciwości, jeżeli taka weryfikacja nie została zapewniona na etapie wydawania nakazu zapłaty oraz składania środka odwoławczego.
Kredyt we frankach a licytacja mieszkania.
Czyli wnioski praktyczne dla tych, którym pali się grunt pod nogami.
Wyciągając praktyczne wnioski z przytoczonych orzeczeń, trzeba powiedzieć, że każdy, kto nie spłacał kredytu we frankach, euro jenach czy dolarach i przeciwko komu Bank wystapił z powództwem, powinien mieć możliwość złożenia stosownych zarzutów dotyczącychy ważności umowy i abuzywności klauzul przeliczeniowych. Jeśli sprawy potoczyły się zbyt szybko i bank uzyskał nakaz zapłaty na niezapłacone raty lub na cały postawiony w stan natychmiastowej wymagalności kredyt, to nawet w postepowaniu egzekucyjnym, nawet, gdy zaplanowana jest już licytacja mieszkania, kredytobiorca ma prawo żądać od sądu sprawującego nadzór nad egzekucją, aby ten skontrolował treść umowy i w konsekwencji wstrzymał wykonalność nakazu zapłaty.
W tego rodzaju sprawach nieodzownym wydaje się skorzystanie z pomocy prawników specjalizujących się w dziedzinie postępowania egzekucyjnego i obronie dłużników.
